Het laagveen van de Damvallei kent een zeer gevarieerd landschap met sloten en bomenrijen, turfputten, hooilanden en elzenbroekbosjes. Door deze verscheidenheid aan biotopen ontwikkelde zich een zeer diverse fauna en flora.
Vogels
De getijdenwerking op de nabije Schelde zorgt voor een nog grotere variatie bij de watervogels.
Op de rivier en op het Damvalleimeer vinden we overwinterende eenden. Wintertaling en pijlstaart zijn talrijk, maar ook slobeend en tafeleend peddelen hier rond. Krakeend, kuifeend en bergeend blijven zelfs broeden. Er zit ook een forse populatie knobbelzwanen. Aalscholver en blauwe reiger zijn het hele jaar door te zien, maar vormen geen broedkolonies in de Damvallei. Af en toe zien we nog eens een zomertaling.
In meren en poelen zwemmen broedvogels als fuut, meerkoet en dodaars. Rietgors, bosrietzanger en kleine karekiet zingen in de rietkragen en af en toe hoor je de roep van de waterral. De schitterende ijsvogel maakt zijn diepe nestgangen in de steile oevers van het Damvalleimeer.
In de elzenbosjes en bomenrijen vinden we kleine bonte specht, nachtegaal, matkop en houtsnip. Steenuil broedt in oude, holle knotwilgen. Ook ransuil is aanwezig.
Op het Damvalleimeer leggen we elk jaar drijvende nestvlotten voor de visdief, ook wel zeezwaluw genaamd, die vis vangt in plassen en poelen. Dit broedproject blijkt keer op keer groot succes te boeken.
Buizerd, sperwer en boomvalk zijn onze broedende roofvogels. Ze nestelen in hoge bomen.
Libellen en waterjuffers
Libellenlarven leven en jagen op kleine waterdieren in het water. De Damvallei met haar vele poelen en sloten, is daarom van oudsher een libellenparadijs. Ooit vlogen hier alle typische laagveensoorten, maar de aanleg van de snelwegen in de vroege seventies maakte daar een einde aan. Bodem- en waterverontreiniging en het uitzetten van vis eisten ook hun tol, maar nog steeds is onze mooie vallei één van de libellenrijkste van Vlaanderen.
In een jaar met flink wat zon kan je daar zowat 30 soorten waarnemen. Inbegrepen zijn een aantal nieuwkomers die we migranten van de klimaatopwarming noemen en die afkomstig zijn van meer zuidelijke streken. Eerst hebben de kanaaljuffer en de vuurlibel zich hier gevestigd, daarna kwamen zuidelijke glazenmaker, zwervende en zuidelijke heidelibel, gaffelwaterjuffer en zuidelijke keizerlibel.2011 was het jaar van de glassnijder met een tiental waarnemingen, waaronder voortplanting. Zeldzame, maar geen nieuwe soorten voor het gebied zijn de vroege glazenmaker en bruine winterjuffer. Er vliegen grote populaties van de elders in ons land schaarse variabele waterjuffer,grote roodoogjuffer en blauwe breedscheenjuffer. Ook de weinig algemene smaragdlibel en steenrode heidelibel handhaven zich in de Damvallei.
Meer info vind je op onze libellenwebsite.
Werkgroep Damvallei organiseert ‘s zomers nachtvlinderavonden. De waarnemingenlijst telt tot nu ongeveer 200 soorten en het aantal blijft stijgen.
In het vroege voorjaar, tijdens de paddentrek, worden sommige wegen ‘s avonds afgesloten (in samenwerking met de gemeente Destelbergen).
Bruine en groene kikkers kwaken in onze plassen en sloten.
Flora
In het laagveenmoeras van de Damvallei ligt de nadruk op water- en moerasplanten enerzijds en op de flora van vochtige graslanden anderzijds. Specifieke beheersmaatregelen zijn afgestemd op sommige van de meest bedreigde soorten in Vlaanderen. En met succes!
- Gereïntroduceerde, autochtone en zeer zeldzame waterplant in Vlaanderen: krabbescheer.
- Biedt bescherming aan waterjuffers en libellen.
- Zeldzaamheden in het moeras, vooral in de Bochten:moeraskruiskruid, kleine valeriaan, waterdrieblad en grote boterbloem.
- Iets minder schaarse waterplanten: pijlkruid en kikkerbeet.
- En wat algemener: waterviolier, gele plomp, witte waterlelie, waterranonkel.
- In de bloemenrijke vochtige graslanden in de Hauw groeien zeldzaamheden als blauwe knoop, blauwe zegge, brede orchis en moeraskartelblad. Wat algemener zijn kruipend zenegroen en in de lente staan de graslanden vol metmargrieten en grote ratelaars.
- In de hooilanden van de Bochten bloeien moerasvergeet-me-nietje, kruipende boterbloem, echte koekoeksbloem en grote ratelaar. Overal in de natte graslanden bloeit ook de pinksterbloem, die de waardplant is van het oranjetipje, een prachtige dagvlinder.
