De Damvallei was rond de eeuwwisseling niet meer het natuurmonument dat ze ooit geweest is. Door het uitdoven van de natuurlijke dynamiek en de teloorgang van het kleinschalig landschapsbeheer, verdween een schat aan bijzondere dieren en planten. Om die specifieke, lokale natuur in ere te herstellen, heeft Natuurpunt een doordacht beheersplan uitgevoerd met steun van een Europees LIFE-project.
De Damvallei is opgenomen in het Natura 2000 netwerk van belangrijke Europese natuurgebieden en geherwaardeerd als habitatrichtlijngebied, dank zij de aanwezigheid van enkele zeldzame habitats én van de kleine modderkruiper en bittervoorn, kleine vissen die met uitsterven bedreigd zijn op Europese schaal.
De groeiende soortenlijsten in de rubriek 'Fauna en flora' spreken boekdelen omtrent het succes van ons beheer.
Het natuurbeheer is erop gericht om het traditionele landschap en het ecologische evenwicht te herstellen in drie categorieën van biotopen:
